Osady powstające w oczyszczalniach ścieków, kiedyś traktowane jak odpady, obecnie stają się cennym materiałem. Jest on wykorzystywany w gospodarce zarówno w procesie recyklingu organicznego, jak i recyklingu energetycznego i materiałowego. Do pierwszego przypadku zalicza się:
- rolnictwo (wykorzystanie osadu bezpośrednio do nawożenia gleb),
- rekultywacja (wykorzystanie osadu do przywracania wartości gruntom zdegradowanym),
- kompostowanie (produkcja kompostu spełniającego kryteria nawozu organicznego).
Do drugiego zaś:
- monospalanie (palenie osadem jako podstawowym wsadem do instalacji),
- współspalanie (w instalacjach zapewniających pełny recykling mineralny np. produkcja klinkieru, w energetyce, w spalarniach odpadów),
- produkcja paliw.
Jednym z ciekawszych procesów, z punktu widzenia skojarzonej produkcji energii, jest spalanie biogazu w kogeneratorach. Biogaz powstaje na skutek fermentacji jeszcze nie do końca wysuszonych osadów. Można dzięki niemu, w oczyszczalniach o wielkości 20tys. RLM, wytwarzać takie ilości energii elektrycznej, które zapewnią samowystarczalność energetyczną zakładu, a wytworzone ciepło odsprzedawać. O tym więcej w jednym z kolejnych artykułów o biogazowniach.
Dawniej składowanie osadów (odpadów) nie było obostrzone takimi regulacjami jak obecnie, co powodowało, że z jednej strony nie dbano o to, co się z nimi dzieje w środowisku, z drugiej strony zaś nie było powszechnej świadomości o wartości osadów. Przy jednoczesnym stałym i łatwym do oceny dopływie ścieków do oczyszczalni można bez problemu zaplanować ich zbyt.
Składowanie osadów w formie nieprzetworzonej będzie zabronione w Polsce od 2016 roku. Tak więc w najbliższych latach wszystkie zakłady będą zobowiązane do modernizacji gospodarki osadowej.
Osad osuszony i przygotowany do odbioru trzeba przechowywać w warunkach i formie dostępnej dla spedytora i odbiorcy. Zazwyczaj jest on w postaci sypkiej w dużych ilościach zgromadzony w silosach. Trzeba jednak wiedzieć, że osad może wykazywać duże właściwości palne. Często są to osady, które ulegają niekontrolowanemu samozapaleniu nie tylko na wolnym powietrzu, ale i w silosach, co jest bardzo niebezpieczne. W celu zapobiegania samozapłonom projektuje się wymianę gazów mających kontakt z osadem na niepalne. Powietrze zastępuje się azotem lub innymi gazami tak, aby obniżyć stężenie tlenu do bezpiecznych progów.
